پرسش: واژههای «تراریخته» و «فرادما» که این روزها در مورد محصولات غذایی می شنویم، به چه معناست؟ لطفا توضیح دهید.
پاسخ دکتر آراسب دباغ‌مقدم، متخصص بهداشت موادغذایی:
پاسخ: تراریخته معادل کلمه ترانسژنیک و به معنای غذاهایی است که از لحاظ ژنتیکی دستکاری شده اند. به عبارت دیگر، مهندسان ژنتیک، ژنهای نامطلوب محصولات گیاهی را از آن خارج و ژنهایی که از دید ما مطلوب است، به آن اضافه میکنند تا محصولی با کیفیت و ماندگاری بالا به دست بیاورند. در اصلاح ژنتیکی معمولا کاری میکنند که محصول نسبت به آفت، سرما و گرما، خشکی بیماری و... مقاوم شود و در عین حال طعم و مزه بهتری داشته باشد. در نتیجه تولید محصولات تراریخته به سموم شیمیایی دفع آفات نباتی نیازی ندارد و از این جهت کاملا سالم هستند. در کشورهای پیشرفته، طبق قانون، اگر محصولی ترانسژنیک یا تراریخته باشد حتما باید روی بسته بندی‌اش قید شود اما در ایران هنوز کار زیادی در این زمینه انجام نشده است.
فرادما که با علامت اختصاری UHT نشان داده میشود، به نوعی به معنای استریل یک ماده غذایی مایع است اما استریلی که انجام می شود، واقعی نیست و نمیتوان گفت هیچ میکروارگانیسمی در آن وجود ندارد. به این نوع استریل، استریل تجاری گفته می شود. این اصطلاح بیشتر در صنعت شیر به کار میرود. در فرآیند فرادما حدود 120 درجه سانتیگراد حرارت به مدت 3-2 ثانیه به شیر داده میشود تا قسمت زیادی از میکروب های بیماریزا و غیربیماریزای آن از بین بروند. اگر دما و مدت زمانی که به شیر داده می شود بیش از این باشد، از نظر کیفی تغییر خواهد کرد. فرایند فرادما به منظور افزایش قابلیت نگهداری شیر انجام می شود بنابراین این باور که شیرهای با ماندگاری بالا دارای مواد نگهدارنده هستند، اشتباه است.
